Vocht in de enkels (oedeem), hoe komt dat?

We hebben allemaal wel eens last van dikkere voeten of benen bij warmte, als we lang hebben gelopen of na een lange zit in bijvoorbeeld een vliegtuig. Als dit vaker voorkomt of wanneer je schoenen zelfs niet eens meer passen, kan er meer aan de hand zijn. Je kunt dan bijvoorbeeld last hebben van oedeem. Maar wat is dit? En hoe ontstaat het?

Wat is oedeem?

Oedeem betekent dat er vocht in je lijf zit op plekken waar het normaal niet in die hoeveelheid hoort te zitten. Door zwaartekracht is dit vaak op de laagste plek van het lichaam, bijvoorbeeld in de voeten of enkels. Het kan echter ook voorkomen in de buik, longen of op andere plekken van je lijf. Je ledematen voelen hierdoor pijnlijk aan, lopen gaat moeilijker. Ook kan je hierdoor een gespannen en moe voelen of zwaar gevoel ervaren. Als je op de vochtophoping drukt, blijft er vaak een kuiltje zichtbaar.

Wat is de oorzaak van oedeem?

Met oedeem bedoelen we in dit artikel dus niet het vocht waar je tijdelijk last van kan hebben op een warme dag of na een lange wandeling. Meestal is dit vocht namelijk na een dag al weer verdwenen.

Als je gedurende langere tijd last van te veel vocht, en dus oedeem hebt, kan dat verschillende oorzaken hebben:

• De aderen in je benen voeren het bloed niet goed af naar het hart
• Je hart heeft niet genoeg pompkracht
• Je beweegt niet genoeg
• Je eet te veel zout
• Je lever werkt niet goed genoeg
• Je nieren werken niet goed genoeg

Hoe weet ik dat ik oedeem heb?

Oedeem is anders dan slechts last hebben van opgezette voeten. Er zijn vaak ook andere duidelijke kenmerken te zien of te voelen:

• Je hebt dikke enkels, voeten of onderbenen
• Er zit vocht op plaatsten waar het niet hoort te zitten
• Je schoenen passen niet meer
• Je bloedvaten zijn dikker
• Je hebt vaak kramp in je benen
• Er ontstaat een putje in je huid als je je vinger ertegen drukt
• Je huid kleurt bruin, rood of blauw
• Je huid gaat sneller kapot
• Je bent kortademiger dan normaal bij inspanning of bij platliggen
• Je komt in korte tijd een paar kilo in gewicht aan

Wat kun je zelf doen tegen oedeem?

Hoe je oedeem zelf kunt behandelen, hangt af van de oorzaak ervan. Dingen die je sowieso zelf kan proberen, zijn:

• Minder zout eten
• In de ochtend koud en warm douchen afwisselen, waardoor je bloedsomloop verbetert
• Minimaal een half uur per dag bewegen (wandelen, fietsen, zwemmen)
• Je benen omhoog leggen als je zit of slaapt

De behandeling van oedeem

Als bovengenoemde tips niet helpen, neem dan contact op met de huisartsenpraktijk. Het kan zijn dat je een verbandzwachtel of steunkousen nodig hebt. Steunkousen zijn elastische kousen die druk op het been zetten, waardoor de bloedsomloop gestimuleerd wordt. Zo vermindert de vochtophoping.

Soms is het nodig om plaspillen te gaan slikken, bijvoorbeeld als het oedeem veroorzaakt wordt door hartfalen. Deze pillen zorgen ervoor dat je nieren meer zout uitscheiden; hierdoor wordt er meer vocht uit je weefsels getrokken, wat dan afgevoerd wordt via je urine.

Veelgestelde vragen over oedeem

Wanneer moet ik naar de dokter?

Als je voeten opgezwollen blijven ondanks de tips die we hebben genoemd, kun je het beste contact op nemen met je huisarts. Die kijkt dan wat er gedaan kan worden om jou te helpen. Ook bij andere vragen over oedeem of de behandeling ervan, is het verstandig om advies te vragen.

Hou ook je gewicht in de gaten, zeker als je hartproblemen hebt. Neem in ieder geval contact op met de huisartsenpraktijk als je vocht vasthoudt en in korte tijd een paar kilo bent aangekomen of als je kortademiger bent dan normaal en daardoor niet goed (meer) plat kan liggen in bed.

Ook als je op je been waar vocht in zit een wondje hebt wat maar niet dichtgaat, is het belangrijk om contact op te nemen met de huisartsenpraktijk.

Hoe gebruik ik de steunkousen?

De steunkousen horen (erg) strak te zitten en moeten dus niet afzakken. Ze zitten daardoor niet altijd fijn, maar dat is voor een goed doel!

Een deskundige moet eerst je benen meten om de goede maat te kunnen bepalen. Je kunt dus zelf geen steunkousen in de winkel gaan halen. Er bestaan wel steunpanty’s, die kun je bijvoorbeeld bij de HEMA kopen. Deze geven lang niet zo veel druk als echte steunkousen, maar ze kunnen wel een beetje helpen.

Er zijn enkele adviezen voor steunkousen die belangrijk zijn:

• Draag de steunkousen elke dag; doe ze meteen aan als je uit bed komt, en pas weer uit als je terug naar bed gaat.
• De deskundige die de kousen komt aanmeten, legt ook uit hoe je ze aan en uit kan trekken; vraag iemand in je omgeving om hulp als het in het begin lastig gaat. Er bestaan ook veel hulpmiddelen voor het aan- en uittrekken van de steunkousen. Als er geen andere oplossing is, kan de thuiszorg ook ondersteunen bij het aan- en / of uittrekken.
• Blijf veel bewegen, zit niet te lang stil en loop elk uur een klein stukje.
• De kousen kunnen soms jeuken en irritatie geven, vooral op warme dagen of als de huid droog is. Zorg er daarom voor dat je je huid alleen met water wast (en dus niet met zeep), en dat je je huid insmeert met crème of zalf voordat je naar bed gaat.
• Na 6 maanden kan het elastiek van de steunkousen slapper worden; je hebt dan nieuwe steunkousen nodig. Hiervoor moet weer een nieuwe afspraak worden gemaakt.

Meer informatie over oedeem vind je op apotheek.nl en Thuisarts.nl.