Spiraal

Goede anticonceptie is voor veel vrouwen belangrijk; niet alleen om een zwangerschap te voorkomen, maar ook om de hormonale cyclus te kunnen regelen. Het liefst ervaar je natuurlijk zo min mogelijk bijwerkingen van een anticonceptie. We zien in de huisartsenpraktijk dat steeds meer vrouwen kiezen voor een spiraaltje. In dit artikel gaan we verder in op de spiraal.

Wat is een spiraal?

Een spiraal is een T-vormig element dat in de baarmoeder wordt geplaatst. Het is één van de meest betrouwbare anticonceptiemethodes (99,8%). Aan het spiraaltje zijn twee draadjes bevestigd, die na plaatsing uit de baarmoedermond hangen (dit zie je niet aan de buitenkant van je lichaam). Deze draadjes zijn nodig om het spiraaltje te kunnen verwijderen. Er bestaan hormoonspiraaltjes en koperspiraaltjes.

Hormoonspiraal

Hormoonspiraaltjes geven een kleine hoeveelheid progestageen hormoon af. In Nederland worden de Mirena en de Kyleena hormoonspiralen gebruikt. Deze spiraaltjes kunnen 5 (Kyleena) of 6 (Mirena) jaar blijven zitten. Naast het feit dat er in een hormoonspiraal maar één hormoon zit in plaats van twee zoals bij de anticonceptiepil, is de totale hoeveelheid progestageen ook veel lager dan in de anticonceptiepil; 20-60x lager bij Mirena en 28-93x lager bij Kyleena (afhankelijk van hoe lang de spiraal al in je baarmoeder zit).

Kyleena en Mirena hormoonspiraal

De Kyleena is in principe voor alle vrouwen geschikt, behalve voor vrouwen die hevig menstrueel bloedverlies hebben. Zij kunnen beter kiezen voor een Mirena spiraal. Ook vrouwen die al eerder naar tevredenheid een Mirena spiraal gehad hebben, kunnen bij een wissel beter voor een Mirena dan een Kyleena spiraal kiezen (never change a winning team!). Volgens de fabrikant van de spiraaltjes wordt 1/3 van de vrouwen vanaf enkele weken tot maanden na plaatsing helemaal niet meer ongesteld, 1/3 heeft af en toe heel licht bloedverlies (“spotting”) en 1/3 van de vrouwen blijft een normale cyclus houden (maar vaak met minder bloedverlies dan voorheen). Van tevoren is helaas niet te voorspellen onder welke groep je zal vallen. In de praktijk zien we dat de meeste vrouwen nauwelijks tot geen bloedverlies meer hebben.

  • spiraal

Koperspiraal

Een koperspiraal is met koper omwikkeld en bevat geen hormonen. Het koper maakt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel en zorgt ervoor dat de zaadcellen die in de baarmoeder terecht komen hun werk niet meer goed kunnen doen.
Het koperspiraaltje biedt 5 tot 10 jaar bescherming tegen ongewenste zwangerschap (afhankelijk van het soort koperspiraal). Met een koperspiraal blijf je gewoon menstruaties houden. Vaak heb je hierbij iets meer bloedverlies en buikpijn dan je van tevoren gewend was.

Wanneer wel of geen spiraal?

Een hormoonspiraaltje of koperspiraaltje kan bijna door iedere vrouw gebruikt worden, ook als je nog geen kinderen hebt gekregen. Het hormoonspiraaltje (en de anticonceptiepil) zijn niet geschikt voor vrouwen die een (acute) leverziekte of bepaalde vormen van borstkanker hebben. Vóór het plaatsen van een hormoon- of koperspiraaltje is het belangrijk om zeker te weten dat er geen ontsteking is in de vagina, baarmoeder of eierstokken. Hiervoor raden we aan om van tevoren een SOA-test te doen.

Veelgestelde vragen over de spiraal

Wanneer kan ik een spiraal laten plaatsen?
Overleg eerst altijd met een zorgverlener of een spiraal geschikt is in jouw situatie en zo ja, welke spiraal het beste bij je past en of er vooraf nog een SOA-test gedaan moet worden. Als je een keuze hebt gemaakt, kun je een afspraak voor plaatsing maken. Een ideaal moment hiervoor is rond de 2e-3e dag van je menstruatie. Dit heeft verschillende redenen/voordelen:

  • We weten zeker dat je niet zwanger bent.
  • We sluiten het beste aan bij je natuurlijke cyclus.
  • Je baarmoedermond staat op dat moment een beetje open, waardoor het plaatsen gemakkelijker gaat.
  • Je bent meteen beschermd tegen zwangerschap.

We vragen je na de plaatsing om ongeveer 4-6 weken later een afspraak te plannen op het spreekuur om te controleren of de spiraal nog goed op z’n plek zit (dit doen we door te kijken met de eendenbek) en om te horen of je tot dan toe tevreden bent over de spiraal.

Doet het plaatsen van een spiraaltje pijn?
In de media worden soms “horrorverhalen” verspreid over de pijn die het plaatsen van en spiraaltje zou doen. De meeste vrouwen krijgen menstruatie-achtige krampen of voelen een lichte pijn tijdens en na het plaatsen van het spiraaltje. Gelukkig geven bijna alle vrouwen achteraf aan dat de pijn erg meeviel als ze van tevoren pijnstilling hebben genomen. Het is daarom verstandig om ongeveer een uur vóór de plaatsing van het spiraaltje 2 tabletten van 250 milligram Naproxen (bijv. Aleve) of 1 tablet Ibuprofen van 400 milligram te nemen, in combinatie met 2 tabletten Paracetamol.

Hoe gaat het plaatsen van een spiraal precies?
Bij het plaatsen vragen we je om met je benen opgetrokken op de onderzoeksbank te komen liggen. Met behulp van een eendenbek (“speculum”) worden de schaamlippen opzij gehouden, zodat de baarmoedermond goed te zien is. Vervolgens wordt met een speciale tang de baarmoedermond vastgepakt. Met een soort liniaaltje wordt daarna de diepte van de baarmoeder gemeten. Dit geeft een onaangenaam gevoel. Hierna wordt het liniaaltje verwijderd en wordt het spiraaltje via een dunne huls ingebracht in je baarmoeder. Als het spiraaltje op z’n plek zit, wordt de dunne huls teruggetrokken. Er blijven twee dunne draadjes zichtbaar uit de baarmoedermond steken. Deze worden op maat geknipt, zodat je ze aan de buitenkant niet kan zien en jijzelf en/of een seksuele partner deze niet voelt zitten. De draadjes zijn nodig om het spiraaltje op een later moment weer gemakkelijk te kunnen verwijderen.

Wanneer contact opnemen met de huisarts?

In de volgende gevallen is het na plaatsing van de spiraal verstandig om contact op te nemen met je huisarts:

  • Je hebt abnormale vaginale afscheiding
  • Je hebt aanhoudende (hevige) buikpijn die anders voelt dan tijdens je normale menstruatie.
  • Je hebt koorts of voelt je ziek.

Meer informatie over de spiraal

Meer weten over de spiraal? Kijk dan op onderstaande websites:

Felicia van Berkel

Geschreven door Felicia – huisarts bij Fonkelzorg

Ik hoop dat je na het lezen van dit artikel wijzer bent geworden over de spiraal. Ben je op zoek naar een huisarts? Dan kun je je inschrijven bij een van onze praktijken. Je bent van harte welkom!